İlk müslüman Türk hakanı Abdülkerim Satuk Buğra Han kimdir? Nasıl müslüman olmuştur. Abdülkerim Satuk Buğra Han ve hayatı..

Abdülkerim Satuk Buğra Han

Adı kaynaklarda Satuk, Satık, Şebk ve Çanak olarak geçmektedir. Buğra Hanise ona verilmiş bir unvandır. Anlamı ise "Deve aygın " anlamına gelmektedir. Karahanlı Hükümdarı Bezir Arslan Han’ın oğludur.

Satuk'un doğduğu yıllarda babası Bezir Arslan Han, iç kavgalarla uğraşmaktaydı. Taraz'da (Talas) bulunan kardeşi Kadır Han Oğulçak ise ülkenin batısından sorumlu hanedan mensubu olarak Samaniler'le ilişkileri düzenliyordu. Samani Emiri karşısında yenilgiye uğrayıp Kaşgar tarafına çekilen Kadır Han Oğulçak, Samaniler'le mücadeleyi buradan yönetmeye başladı. Samaniler'in denetimindeki Maveraünnehir'e bir intikam seferi düzenlendi.

Bezir Arslan Han'ın ölümü ve Karahanlı tahtına ll. Arslan Han ' ın çıkması üzerine Satuk annesiyle birlikte Kaşgar'a gidip amcası Kadır Han Oğulçak'a sığınmak zorunda kaldı. Amcası adına vergi tahsil etmek üzere Artuç'a giden Satuk, burada kuvvetli bir alim olan Ebu Nasr b. Mansur ile tanıştı.

İnsanların hayatlarında keskin dönüşler vardır. Bu dönüşler bundan sonraki yaşayacağı hayatın temel felsefesini dahi oluşturabilir. İşte bunun gibi Satuk Buğra buraya gelmesi ve Ebu Nasır ile tanıştıktan sonra bu kırılma noktası olan dönüşün temeli de başlamış oldu.

Peki Satuk Buğra Han Nasıl Müslüman olmuştur?

İbnü'I-Es'ir’e göre Müslüman oluşu bir gece rüyasında gökten inen bir kişinin ona Türkçe olarak, "Müslüman ol ki dünyada ve ahirette esenlik bulasın" dediğini ve sabah olunca Müslümanlığı kabul ettiğini herkese açıkladığını ifade etmektedir.

Elbette ki bir rüya ile din değiştirilmesi ilk başta olacak iş değildir. Bunun temelinde onun hayatını değiştiren ve etkileyen kimselerin olması muhakkaktır. Kaynakların kaydettiğine göre onun Müslümanlığı tercihinde a, N'işaburlu Ebü'l-Hasan Muhammed gibi alim ve sufilerin telkinleri etkili olmuştur.

Mücahid ve gazi unvanlarıyla anılan Satuk'un Müslümanlığı kabulü Türk- İslam tarihinde bir dönüm noktası oluşturur. 932, 940 veya 945 yıllarında gerçekleşen bu olayın ardından Abdülkerim adını alan Satuk, amcası Kadır Han ile mücadeleye girişerek İslamiyet'in Karahanlılar ' ın batıdaki topraklarında yayılması için çalıştı. Bu amaçla müslüman olmayan Türkler'le uzun süre mücadele etti.

Satuk, müslüman olan bazı hanedan mensuplarının desteğiyle

- Tabgaç                                   

- Atbaşı

- Balık                                   

- Kaşgar

Ele geçirdi ve amcasını bertaraf ederek Buğra Han unvanı aldı.

Satuk Buğra Han'ın Kaşgar'ın fethinden sonra Kara Hakan unvanını kullandığı görülmektedir. Bizlere bu unvan iki farklı anlam ifade eder;

- Hakanlığın merkezi Balasagun'u da ele geçirdiğini göstermektedir.

- Müslüman hanedanının ilk atası ve en yaşlısı olmasıyla izah edilmektedir.

İlyas b. İshak b. Ahmed, (Samani Hükümdarı Amcazadesi) Samani hükümdarının hakanlığını tanımayarak isyan etti ve yenilerek Satuk Buğra Han’a sığındı. Ardından İlyas Maveraünnehir'e bir sefer düzenledi, ancak başarılı olamayıp tekrar Kaşgar'a çekildi. Bir süre sonra Samaniler tarafından ikna edildi ve Buhara'ya döndü.

Satuk Buğra 955 yılında vefat edip Artuç'a defnedilmiştir. Kabri hala ziyaretgahtır.

KAYNAKÇA

Ömer Soner HUNKAN- Satuk Buğra Han TDV İslam Ansiklopedisi