Liberalizm Nedir? Liberalizm akımı nedir?

Daha önceki yazılarımızda diğer fikir akımlarından olan Osmanlıcılık Nedir üzerine yazı yazmıştık. Bu yazımızda da Liberalizm nedir üzerinde duracağız.

Liberalizm 19. yüzyıl boyunca Avrupa tarihine etki eden temel siyasi akımlar ağırlıklı olarak liberalizm, milliyetçilik ve sosyalizmolmuştur. Peki bu liberalizm veya liberalizm akımı nedir?

Liberalizm adını nereden almaktadır? Tarihsel kökeni hakkında bilgi

Özgürlükten yana tavır takınmak anlamındaki liberalizmin kökenleri aydınlanma dönemine kadar uzanmakla birlikte bu akım adını 1812 yılında anayasa için İspanyol monarşisine karşı mücadele veren İspanyol Liberales grubundan alır.

Liberalizm nedir? Tanımı

Liberalizm Fikirleri kendini daha önce Amerika devriminde, İngiliz parlamentosunun gelişiminde ve Fransız devriminin anayasallaşma sürecinde göstermiştir. Liberalizmin siyasi ve iktisadi olmak üzere iki yönü vardır. Siyasi olarak liberalizm cumhuriyete karşı değildir. Bununla birlikte çoğu liberal, insaflı bir meşruti monarşiye istikrarı destekleyen bir etken olarak sıcak bakmıştır. Liberaller, hukukun üstünlüğünü savunarak anayasal usullere, bireysel özgürlüklere, dini hoşgörüye ve insanın evrensel haklarına vurgu yapıyor, mülkiyet hakkının olmazsa olmaz okluğunu iddia ediyorlardı. İktisadi liberalizm, serbest ticaret kavramını savunuyor, gümrük duvarları gibi koruyucu iktisadi yaklaşımlara karşı çıkıyordu. Liberaller varlıklı insanın, herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın sanayi ve ticari etkinliklerle uğraşma hakkını savunuyordu. Liberalizm, eski esnaf loncalarından yeni sendikalara kadar tüm kollektivist örgütlenmelere karşı mücadele ediyordu. Liberalizm siyasi olarak baskısı düşüncelere karşı çıkıyordu. Özgürlük ve hoşgörüyü üstün tutarak anayasal ve istikrarlı monarşik rejimlere olanak verse de tıpkı cumhuriyet rejimlerinde olduğu gibi bu rejimlerde de demokrasiye ulaşmayı önemsiyordu. 

Liberalizm Tarihsel Kökeni ve Serüveni 

Avrupa iki önemli olay yaşanmıştır. Bunlar Orta çağ da Rönesans ve reform. Rönesans sanat alanında Avrupalılara tamamen özgür hak getirmiştir ve reformda ise din alanında gelişme ve serbestlik hareketleri getirmiştir. Protestanlık çıkmıştır ama Sanat ve Din alanında Hürriyet Avrupalıların siyasi yaşantısında bir özgürlük getirmemiştir. Birey ve insan olarak hiçbir siyasi özgürlük oluşmamıştır.

Fransız İhtilali ile yeni bir olgu kazanmıştır. Var olan siyasal düzen yıkılmaya başlayarak hükümdarların sınırsız otoritesine karşı temel hak ve hürriyetleri sorgulamaya başlayacaktır. Fransız İhtilali siyasal düzende Kral ve halk arasında bir denge kurulmaya çalışılmıştır. İnsan ve vatandaş hakları demeci yayınlanacaktır.

Bu demeç, 1789 yılında yayınlanmıştır esasları şu şekildedir:

1-İnsanlar hür, özgür ve eşit doğar

2-Bu haklar Hürriyet mülkiyet Güvenlik ve zulme karşı direnme hakkıdır

3-Her türlü egemenlik esas olarak milletindir.

4-Kanun millet egemenliğinin ifadesidir

5-Her vatandaş hür bir şekilde konuşabilir yazabilir ve yayınlayabilir

6-Kamu düzenine dokunmadıkça kimse siyasi ve dini açıdan yargılanamaz

Fransız ihtilaliyle yayınlanan bu demeç, insanın doğuştan kazanan hakları belirtilir. İkinci olarak da kralların yetkilerini kişisel haklarla sınırlandırma getirilmiştir. Bu yeni siyasal düzene tarihte Liberalizm ya da Hürriyet kelimesi ile ifade edilir. Bu hakların söz konusu olarak kabul edilmesi uygulanması anlamına gelmez. Hükümdarın yetkilerinin de bazı kanunlarla sınırlandırılması ile hayata geçer. Bu da ancak bir anayasa ilan edilmesiyle olur bu gelişmeler yaşanırken Avrupa bunu nasıl karşıladı.  Avusturya, Prusya, Rusya ve İngiltere büyük krallık vardır ve bunlar pek hoş karşılamamıştır. Çünkü krallar kendi yetkilerini kısıtlayan bu olaylara sıcak bakmaz ve cephe alırlar. Bu cepheleşmeden sonra 1792-1915 uzun bir savaş dönemi başlar. Fransa'ya karşı İngiltere, Avusturya, Prusya de Rusya'dır. Fransa'nın amacı kendi fikirlerini yayarak güç kazanmak ve yaymaktır. Dört devletin amacı ise kendi güçlerini zayıflatacak siyasi gelişmeleri engellemektir. Savaşların sonucu Napolyon Fransa'sı yenilecek ve eski topraklarına çekilecektir. Dört büyük devlet ise liberalizmi yendiğini düşünerek 1815 de düzenlenen konferansta Avrupa topraklarını kendi çıkarlarına göre yeniden şekillendirecek ve ortak karar alarak liberalizme karşı ortak hareket kararı almışlardır. Ama değişen toplum eski zihniyetini dönmeyecekler.

Avrupa'da 3 dönem isyanlar olacaktır.

1-1818-1822 isyanları

2-1830 isyanları

3-1848-1849 isyanları

Önemli olan nokta, bu ayaklanmalar liberal olarak başlarken milliyetçi bir mahiyette dönüşür. Liberalizm nedir sorusunun cevabı aslında bu bilgilerde yatmaktadır.

Liberalizm Nedir Sorusundan Hareketle Liberal Ekseninde Başlayan İsyanlar

1-1818-1822 İsyanları

Liberalizm ağırlıklıdır. Almanya, İtalya ve İspanya başlama yeridir. Prusya, Piyemento ve İspanya'dır.  Prusya'da ilk isyanlar başlar. Bu isyanlar çok kanlı olsa da dört devlet tarafından bastırılmıştır.

2-1830 İsyanları

1830 Ayaklanmaları ise Fransa da başlar. Çok kanlı olmuştur. Paris ten Avrupa ya yayılır. Milliyetçilik akımı ilk burda etkisi görülür. Hollandadan ayrılan Belçika, ilk anayasasını ilan eder. Küçük Alman ve İtalyan krallıklarının etkilemiştir. Bir çok Alman prensliğini de liberalizm ağırlıklı anayasalar kabul edilir. Ama Avusturya,  İtalya da ki ayaklanmaları çok kanlı bir şekilde batırmıştır.

3-1848-1849 İsyanları

Milliyetçilik (rasyonalizm) daha etkilidir. Fransa'da işçi hakları toplantı hürriyetleri meselesi ile başlar. Bu isyanlar neticesinde Avrupa'da siyasal rejimler anayasallaşır. 1852 yılında 1. Cumhuriyete devam eder. Tarihte önemli bir devlet adamı olan Metternich ülkesinden kaçmak zorunda kalır. 1850 de Prusya'da anayasal bir sistem kurulur. Hollanda, İsviçre ve Danimarka'da liberalizmi benimser. Macarlar milliyetçilik etkisiyle ayaklanır ve Macarlar Osmanlı'ya sığınır.

Kısaca özetleyecek olursak Liberalizm nedir sorusundan hareketle tanımını ve özelliklerini belirtmeye gayret gösterdik.